Impietas Gravissima – the Warsaw Confederation in the Papal Diplomacy’s Discourse in the Second Half of the Sixteenth Century

Konfederacja warszawska stanowiła jedno z najistotniejszych zagadnień poruszanych w korespondencji dyplomatów papieskich rezydujących na terytorium polsko-litewskim w drugiej połowie XVI wieku oraz ich rzymskich zwierzchników. Niniejszy artykuł przedstawia rolę reprezentantów Stolicy Apostolskiej dla przebiegu wydarzeń bezkrólewia towarzyszących zatwierdzeniu słynnego aktu i wobec kwestii późniejszego włączania go do przysiąg kolejnych monarchów elekcyjnych. Analizie poddana została również narracja papieskich depesz dyplomatycznych w kontekście obecności w ich treści zagadnienia konfederacji. Omówiono dobór słów opisujących przedmiotowy akt, kontekst ich występowania, a także emocjonalny charakter dyskursu. Przeprowadzone badanie ukazało trudności, jakie papiescy dyplomaci napotykali w walce z dokumentem – brak pełnego wsparcia episkopatu i stronnictwa katolickiego, czy niechęć szlachty do ingerencji z zewnątrz. Obraz konfederacji warszawskiej w dyskursie dyplomatycznym Stolicy Apostolskiej ukazany został jako szkodliwy dla religii katolickiej, lokalnych struktur Kościoła, a także polsko-litewskiego państwa i monarchy.

The Warsaw Confederation represented one of the most significant issues raised in the correspondence of papal diplomats residing in Poland-Lithuania in the second half of the sixteenth century and of their Roman superiors. This article presents the role of the Holy See’s representatives in the interregna events accompanying the approval of the famous act and its subsequent inclusion in the oaths of consecutive elective monarchs. Moreover, the narrative of the papal envoys’ dispatches is analysed in the context of its coverage of the Confederation’s matter. The choice of words to describe the act in question, their contextual occurrence, and the emotional content of the discourse are considered. The study reveals papal diplomats’ difficulties in fighting the document – the lack of full support from the Polish-Lithuanian episcopate and the Catholic party or the nobility’s reluctance to be interfered with from abroad. The image of the Warsaw Confederation in the diplomatic discourse of the Holy See is shown as detrimental to the Catholic religion, the local ecclesiastical structures, and the Polish-Lithuanian state and monarch.