Jakie ciało nie osiągnie królestwa Bożego?

Celem artykułu jest porównanie egzegezy wersetu 1  Kor 15, 50 we wczesnej literaturze patrystycznej na przykładzie pism trzech autorów: Ireneusza z Lyonu – przedstawiciela tradycji azjatyckiej; Tertuliana z Kartaginy – związanego z tradycją północnoafrykańską, zbliżoną w wielu punktach do azjatyckiej; oraz Orygenesa – wywodzącego się z tradycji aleksandryjskiej. Wszyscy wspomniani pisarze stosowali interpretację moralną zwrotu „ciało i krew” jako grzesznych uczynków, które należy porzucić, aby wejść do królestwa niebieskiego. Każdy z nich dopuszczał jednak także wyjaśnienie dosłowne tego wersetu, próbując pogodzić je z prawdą wiary o cielesnym zmartwychwstaniu. Ireneusz podkreślał, że ciało nie może zmartwychwstać i osiągnąć królestwa Bożego o własnych siłach, ale  jedynie z pomocą Ducha Świętego. Tertulian uważał, że ciało w ziemskiej postaci zmartwychwstanie, ale nie będzie mogło wejść do królestwa niebieskiego bez przyjęcia cech dostosowanych do nowej rzeczywistości. Najdalej posunął się Orygenes, podważając możliwość powrotu do życia ciał w ziemskim kształcie. Analiza wczesnochrześcijańskich komentarzy do Pawłowego wersetu dowodzi, że egzegeza patrystyczna była ukierunkowana teologicznie i zależała od ówczesnych sporów doktrynalnych. Daje się też zauważyć pewien paradoks: niekiedy w celu uzasadnienia konkretnego stanowiska filozoficzno-teologicznego zwolennik literalizmu lub umiarkowanej alegorezy mógł przywiązywać większą wagę do przenośnego znaczenia tekstu natchnionego niż zdeklarowany alegorysta, który z kolei odwoływał się do daleko idącej interpretacji dosłownej.

The aim of the article is to compare the exegesis of verse 1 Kor 15, 50 in early patristic literature on the example of the writings of three authors: Irenaeus of Lyon – representative of the Asian tradition; Tertullian of Cartage – associated with the North African tradition, similar in many points to Asian; and Origen – originating from the Alexandrian tradition. All these writers used the moral interpretation of the phrase “flesh and blood” as sinful deeds, which should be abandoned to enter the kingdom of heaven. Each of them, however, also allowed the literal explanation of this verse, trying to reconcile it with the truth of faith about the bodily resurrection. Irenaeus emphasized that the body can not be resurrected and reach the kingdom of God with its own strength, but only with the help of the Holy Spirit. Tertullian thought that the body in the earth would resurrect, but it would not be able to enter the kingdom of heaven without accepting features adapted to the new reality. Origen went the farthest, undermining the possibility of returning to earth-shaped bodies. The analysis of early Christian commentary on the Pauline verse proves that patristic exegesis was theologically oriented and depended on the contemporary doctrinal disputes. One may also notice a certain paradox: sometimes in order to justify a particular philosophical and theological stand, a proponent of literalism or moderate allegorisation might attach more importance to the portable meaning of the inspired text than the alleged allegorist, which in turn referred to a far-reaching literal interpretation.