Udział dynamiki w kształtowaniu czasu linearnego w utworach orkiestrowych Hanny Kulenty

Rozpad systemu tonalnego w XX wieku zaowocował poszukiwaniami nowych środków, jakimi realizować może się linearny aspekt czasu muzycznego. Funkcję celu, do którego dąży muzyczny proces, pełnioną dotychczas przez centrum tonalne, przejęły środki nie związane z harmoniką w postaci definiowanych kontekstowo kadencji, a w przypadku braku tychże — poprzez linearne procesy regulujące różne muzyczne parametry, jak np. ruch sekundowy w konstrukcji linii melodycznej. Doprowadziło to do wykształcenia nowych typów czasu linearnego, określanych przez Jonathana D. Kramera jako „linearność nieukierunkowana” (nondirected linearity) oraz „wielokierunkowy czas linearny” (multiply-directed linear time). W odniesieniu do muzyki Hanny Kulenty linearny aspekt czasu jest szczególnie podkreślany, przy czym wobec braku cezur formalnych i kadencji, włącznie z tymi definiowanymi kontekstowo, rolę nośnika linearności pełnią procesy linearne występujące na gruncie melodyki, rytmiki, agogiki oraz dynamiki. Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących procesów linearnych zachodzących na gruncie dynamiki w utworach Kulenty przeznaczonych na orkiestrę symfoniczną. Badania przeprowadzono z wykorzystaniem obliczeń matematyczno-statystycznych. Materiał badawczy obejmuje dzieła powstałe w różnych okresach twórczości kompozytorki, jednakże widoczne są wspólne cechy i tendencje odnoszące się do dystrybucji dynamiki zarówno w wymiarze horyzontalnym, jak i wertykalnym, oraz do operowania kierunkami zmian dynamicznych. Jednoczesne współwystępowanie procesów o różnych długościach i kierunkach stanowi specyficzny przypadek Kramerowskiego „wielokierunkowego czasu linearnego”, a znacząca rola procesów o kierunku wznoszącym służy budowaniu charaktery- stycznej dla twórczości Kulenty permanentnej kulminacji.