Encyclical Laudato si’ on the Question of Progress

Postęp to jedna z najbardziej rozpoznawalnych charakterystyk współczesności. W niniejszym artykule temat postępu stanowi oś przewodnią lektury encykliki Laudato si’. Postęp ma zarówno dobre, jak i złe strony. Te ostatnie wyrażają się w fundamentalnych dla encykliki określeniach: „irracjonalna wiara w postęp” i „mit nieograniczonego postępu materialnego”. By je lepiej zrozumieć, najpierw ukazane zostają dzieje idei postępu oraz filozoficzne kryterium, służące do jego oceny. Następnie zostaje poddany krytycznej analizie paradygmat technokratyczny, który ucieleśnia fałszywe oblicze postępu. W jego ramach postęp ma charakter konieczny i nieograniczony. Stawiając w centrum człowieka, żyjącego według relatywistycznej zasady „użyj i wyrzuć”, powoduje on w skali globalnej kryzys ekologiczny, duchowy i kulturowy. Kolejna część artykułu poświęcona jest proponowanemu przez Papieża Franciszka nowemu modelowi postępu. Ma on wymiar wertykalny i horyzontalny. Zaszczepiony w Trójcy Świętej, osiąga swój szczyt w Jezusie Chrystusie. Promuje życie ludzkie i chroni dzieło stworzenia. Jego owocem ma być indywidualna troska o ubogich oraz większa sprawiedliwość pomiędzy narodami. Nie można go osiągnąć bez zmiany mentalności (nawrócenia) oraz konkretnych decyzji indywidualnych i politycznych. Ostatnia część artykułu zawiera odpowiedź na pytanie o novum proponowanego przez Papieża Franciszka modelu postępu.

Progress is one of the most recognizable characteristics of modern times. The present paper addresses the question of progress as the underlying theme of the encyclical Laudato si'. Progress has both good and bad sides. The latter are expressed in terms that have a fundamental significance to the encyclical, such as, “irrational faith in progress” and “the myth of unlimited material progress”. In order to gain a clearer understanding of those terms, the author begins with outlining the history of the idea of progress and the philosophical criterion for its assessment. Then, he provides a critical analysis of the technocratic paradigm embodying the false face of progress. Within this framework, progress is presented as imperative and unlimited. However, by placing man in the centre and reducing his purpose in life to a relativistic principle “use and throw away”, it leads to a global ecological, spiritual and cultural crisis. The following part of the paper is devoted to a new model of progress proposed by Pope Francis. This type of progress has both a vertical and horizontal dimension. Embedded in the Holy Trinity, it reaches its peak in Jesus Christ and it promotes human life and protects the work of creation. Its fruit is to be individual concern for the poor and greater justice between nations. It cannot be achieved without changing the mentality (conversion) and specific individual and political decisions. The last part of the article answers the question about the novelty of the model of progress proposed by Pope Francis.