"Zniewolony umysł" jako parabola

Miłosz C., Zniewolony umysł. Paryż 1980;

Witkiewicz S. I., Nienasycenie. Warszawa 1985;

Fidelius, O myśleniu totalitarnym. „Aneks” nr 35, 1984;

Szkic przedstawia propozycję odczytania “Zniewolonego umysłu” poza oczywistym kontekstem politycznym. Odbiór książki Miłosza w świecie niekomunistycznym uwolnił ją z regionalnych uwarunkowań, demonstrując tym samym Escarpitowską “podatność dzieła na zdradę”. “Zniewolony umysł” zaczął znaczyć nie przez wschodnioeuropejski konkret, który wykorzystuje, ale przez jego „moralistyczne i filozoficzne uogólnienie”, co stanowi jedną z cech charakterystycznych paraboli. Zasadnym wydaje się potraktowanie pojęcia Umysł Zniewolony jako szeroko rozumianej alegorii, która spełniając rolę naczelnego elementu konstrukcyjnego porządkuje świat przedstawiony utworu. Przy jej to pomocy może zostać przekazana myśl moralna przypowieści Miłosza. Autor szkicu analizuje kolejne rozdziały książki uwydatniając jej walory literackie i otwartość dzieła na różne interpretacje.

Jaspers K., Preface. W: C. Milosz: La pensee captive. Editions Gallimard 1953;

Czarnecka E., Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem. Komentarze. Nowy Jork 1983;

Escarpit R., Literatura a społeczeństwo. W: W kręgu socjologii literatury. Antologia. Warszawa 1980;