Prezentowana rozprawa doktorska analizuje twórczość Wiktora Pielewina w kontekście postmodernizmu oraz wyzwań translatorskich, jakie stawiają jego teksty. W pracy skoncentrowano się przede wszystkim na trzech kluczowych obszarach: grach językowych, intertekstualności oraz paratekstualności. W pierwszym rozdziale przedstawiono sylwetkę autora, cechy charakterystyczne jego stylu oraz techniki narracyjne, takie jak metafikcja, ironia, dekonstrukcja mitów kulturowych i intensywna intertekstualność. Szczególnie uwydatniono sposób, w jaki Pielewin wykorzystuje język jako narzędzie konstruowania rzeczywistości literackiej. Drugi rozdział zawiera omówienie teoretycznych podstaw postmodernizmu na poziomie globalnym i rosyjskim, podkreślając znaczenie symulakrum, dekonstrukcji i pluralizmu znaczeń, a także specyficzne rosyjskie uwarunkowania kulturowe i polityczne tego nurtu. Trzeci rozdział skupia się na analizie gier językowych. Wskazano różnorodne ich typy (m.in. antroponimy intencjonalne, gry leksykalne, słowotwórcze i fonetyczne) oraz opisano strategie translatorskie, takie jak ekwiwalencja, kompensacja, adaptacja oraz przypisy objaśniające. W czwartym rozdziale podjęto temat intertekstualności, analizując techniki tłumaczenia odniesień jawnych i ukrytych. Podkreślono kluczowe znaczenie tego zjawiska w prozie Pielewina i potrzebę stosowania przypisów bądź innych strategii objaśniających. Piąty rozdział analizuje rolę paratekstów (tytułów, przypisów autorskich i tłumaczeniowych) oraz strategie ich przekładu, które znacząco wpływają na interpretację utworów. Rozprawa podsumowuje, że przekład twórczości Pielewina jest wyjątkowo trudny: wymaga elastyczności, kreatywności oraz starannego doboru strategii translatorskich, decydujących o recepcji dzieła przez czytelników innego kręgu kulturowego.
The doctoral dissertation analyzes selected works by Viktor Pelevin through the lens of postmodernism, focusing particularly on translation challenges arising from their unique linguistic and cultural characteristics. It highlights three key stylistic phenomena central to Pelevin's prose: language games, intertextuality, and paratextuality, each posing significant difficulties for translators. The research employs an interdisciplinary methodology combining literary studies, linguistics, and translation theory, comparing original Russian texts with their Polish translations to examine semantic, pragmatic, and aesthetic elements. Chapter one profiles Pelevin as a postmodern writer, exploring his narrative techniques, including irony, metafiction, intertextuality, and the deconstruction of cultural myths, emphasizing his innovative language in constructing fictional realities. Chapter two presents the theoretical foundations of global and Russian postmodernism, discussing concepts like simulacrum, deconstruction, the death of the author, and cultural pluralism, with particular attention to Russian postmodernism's unique political and cultural contexts. The third chapter examines language games in Pelevin's works using Wittgenstein's framework, identifying types such as intentional anthroponyms, lexical and word-formation games, and phonetic play. Various translation strategies—equivalence, adaptation, compensation, and explanatory footnotes—are analyzed, underlining translators' creativity and flexibility. Chapter four investigates intertextuality, detailing translation strategies for explicit and implicit references. It emphasizes that intertextuality is crucial in Pelevin's texts, frequently necessitating explanatory notes and sometimes causing untranslatable elements to be recontextualized or omitted. The fifth chapter discusses paratextuality, examining titles, authorial footnotes, and translators' explanatory notes, showing their vital role in textual interpretation and how translation decisions influence reader reception. Overall, the dissertation underscores the complexity of translating Pelevin's prose, emphasizing the translator's strategic flexibility in preserving the author's creative linguistic play, intertextual richness, and cultural nuances for a foreign audience.
