Przestrzeń społeczna miasta średniej wielkości i jej uwarunkowania społeczno-kulturowe : studium monograficzne Częstochowy

Prezentowana tutaj praca składa się z trzech rozdziałów teoretycznych, rozdziału metodologicznego oraz czterech rozdziałów empirycznych. W części teoretycznej przedstawiłem problemy związane z definiowaniem przestrzeni społecznej i przestrzeni miejskiej w szczególności. Na bazie wybranej literatury przyjąłem na potrzeby tejże pracy model przestrzeni społecznej miasta określający ją w trzech płaszczyznach: jako przestrzeń znaczeń i symboli, jako przestrzeń oddziaływań oraz jako przestrzeń identyfikacji. Poza tym opisałem także opisałem problemy związane z przemianami przestrzeni miejskiej. Przedstawiłem także problematykę związaną z tworzeniem się i przemianami przestrzeni miejskiej w kilku wybranym ujęciach teoretycznych. Odniosłem się głównie do ujęć funkcjonalnego i interakcjonistycznego. Z jednej strony podjąłem próbę opisania przestrzeni miejskiej jako miejsca odgrywania przez jednostki wielu ról społecznych w codziennym teatrze życia, z drugiej jako przestrzeń ustrukturalizowaną. Pod uwagę wziąłem także ujęcie przestrzeni miejskiej jako systemu znaczeń i symboli. Dzięki tym kilku ujęciom teoretycznym chciałem uzyskać możliwość szerszej interpretacji wyników badań empirycznych. Część rozważań teoretycznych poświęciłem czynnikom społecznym i kulturowym mającym wpływ na jej kształtowanie się. Podjąłem w tym przypadku próbę określenia na nowo pojęć społeczności miejskiej oraz miejskiego stylu życia. Odniosłem się także do ujęcia historycznego kształtowania się miejskiej przestrzeni Częstochowy. Przedstawiłem fazy rozwoju przestrzeni miejskiej w okresie przedindustrialnym do XIX wieku, okres intensywnej industrializacji od połowy XIX wieku do lat 30. XX wieku oraz późnej industrializacji od czasu II wojny światowej do końca lat 90. W części metodologicznej przedstawiłem szereg pytań badawczych oraz sformułowanych na ich bazie hipotez badawczych. Główne pytania badawcze odnosiły się do tego, jak kształtuje się przestrzeń społeczna Częstochowy. W tej części pracy przedstawiłem metody badawcze, jakie zastosowałem przy zbieraniu materiału empirycznego oraz sposób doboru próby badawczej. Scharakteryzowałem także przebieg realizacji badań empirycznych oraz sposób analizy materiału empirycznego. Część empiryczną dysertacji rozpocząłem od scharakteryzowania społecznodemograficznej oraz urbanistycznej przestrzeni miejskiej Częstochowy. Na podstawie dokumentów urzędowych przedstawiłem charakterystykę urbanistyczną dzielnic miejskich, podjąłem próbę ich skategoryzowania, a także przedstawiłem na bazie opracowań statystycznych GUS charakterystykę społeczną i demograficzną populacji Częstochowy. W dalszej części pracy przedstawiłem analizę części materiału empirycznego odnoszącego się do percepcji przestrzeni miejskiej zarówno mieszkańców, jak i pielgrzymów, których ująłem tutaj jako incydentalnych, aczkolwiek ważnych aktorów życia społecznego miasta. Ze względu na charakter Częstochowy jako miasta pielgrzymkowego, znaczną część tego rozdziału poświęciłem na analizę stosunku mieszkańców wobec przestrzeni sakralnej. Przedstawiłem także sposób postrzegania Częstochowy przez pielgrzymów jako miasta pielgrzymkowego i turystycznego zarazem. Kolejny aspekt empirycznej części dysertacji odnosił się do użytkowania przestrzeni miejskiej przez mieszkańców, przy czym koncentrowałem się tutaj na dwóch kwestiach: uczestnictwie kulturalnym miasta oraz na problemach więziotwórczych. Brałem pod uwagę także problem atrakcyjności Częstochowy dla mieszkańców jako przestrzeni, w której można spędzać czas. Przeanalizowałem także zebrane dane empiryczne odnoszące się do identyfikacji mieszkańców z zamieszkiwaną przez nich przestrzenią miejska. Jako istotny problem przedstawiłem tutaj zarówno identyfikację mieszkańców z miastem jako postrzeganą przez mieszkańców całością, jak również identyfikację z bliższą przestrzenią dzielnicy.