Elektrokardiogram spoczynkowy młodego sportowca – co lekarz rodzinny wiedzieć powinien?

Young athletes are one of the special group of patients in family doctor’s office. Medical examination of young athletes (including a complete medical history and physical examination) should give information about influence of physical activity on the functional conditions of the organism, especially on circulatory system. Long-term sport activity causes morphological (e.g. increase of dimensions, wall thickness and mass of left ventricle) and functional (e.g. increase of vagal tone) changes in the heart as a result of physiological adaptation to exercise. Theses conditions are identified as “athlete’s heart syndrome”. Some of them can be reflected in resting electrocardiogram. The most common features of “athlete’s heart syndrome” in ECG are: sinus bradycardia and significant sinus arrhythmia, voltage criteria for atrial enlargement and ventricular hypertrophy, ST segment elevation and high T wave voltages. The ECG is also used by sports cardiologists in the evaluation of underlying heart disease that can increase the risk for adverse cardiac event, including sudden death. So, it is very important to recognize functional changes developing in the athlete’s heart from cardiac pathologies. The main aim of this paper is to give for family doctors some practical information helpful in interpretation of resting electrocardiogram in healthy, school age children in relation to physiological changes which are met in electrocardiograms of young athletes.

Wśród pacjentów zgłaszających się po poradę do gabinetu lekarza rodzinnego pojawiają się osoby młode, aktywne fizycznie, a nierzadko wyczynowo i w sposób zorganizowany uprawiające różne dyscypliny sportu. Badanie lekarskie w ich przypadku nie może nie uwzględniać oceny wpływu treningu sportowego na stan funkcjonalny organizmu, a w szczególności układu sercowo-naczyniowego. Systematyczna ocena układu krążenia służy przede wszystkim monitorowaniu zmian adaptacyjnych zachodzących pod wpływem długotrwałego treningu sportowego. Zmiany te, określane mianem serca sportowca, dotyczą zarówno parametrów morfologicznych (zwiększenie wymiarów i masy mięśnia sercowego), jak i czynnościowych (na przykład zmiana napięcia układu autonomicznego) i mogą być ujawnione w spoczynkowym elektrokardiogramie. Najczęściej obserwowanymi zmianami są: bradykardia zatokowa i znaczna niemiarowość zatokowa, elektrokardiograficzne cechy przedsionków lub komór, zmiany w zakresie morfologii zespołu ST-T. Elektrokardiografia odgrywa też ważną rolę w identyfikacji sportowców z chorobą serca, zwłaszcza w aspekcie prewencji nagłej śmierci sercowej. Z tego powodu ważna jest wiedza pozwalająca na odróżnienie rejestrowanych w spoczynkowym elektrokardiogramie zmian adaptacyjnych, rozwijających się w odpowiedzi na długotrwały trening sportowy, od tych, które mogą wskazywać na chorobę układu krążenia. Celem niniejszej pracy jest dostarczenie lekarzowi rodzinnemu praktycznych informacji ułatwiających interpretację prawidłowego spoczynkowego elektrokardiogramu u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym (typowym dla rozpoczynania aktywności fizycznej w zorganizowanej formie), w tym także u młodych sportowców.