The Last Judgement as Ordalium. Hans Memling’s Vision

Hans Memling’s Last Judgement was created at the moment when the dominant form of legal proceedings over the whole European continent was that of ordo iudiciarius. This procedure was based on the principles drawn as far back as Roman law, that is why at present it is described as the Roman-Canonical procedure. It is surprising that the composition of the Last Judgement does not in any way refer to the said procedure, since the imagery of the Last Judgement over the centuries had been shaped on the basis of the solutions practiced in the earthly courts. However, ordo iudiciarius was too rigid and predictable. Its rules did not fit the idea of God’s immeasurable mercy. That is why the artist presented the Last Judgement as ordalium. In this procedure, in turn, God, in accordance with his nature, is not bound by anything, so he can bestow his grace in a sovereign way even upon those who do not deserve it.

Tryptyk Hansa Memlinga znany jako Sąd Ostateczny powstał, kiedy na kontynencie dominowała forma procesu zwana ordo iudiciarius. Procedura ta opierała się na prawie rzymskim, dlatego często nazywa się ją obecnie „procesem rzymsko--kanonicznym”. To zaskakujące, ale przedstawienie Sądu Ostatecznego w ujęciu H. Memlinga w najmniejszym nawet stopniu się do niej nie odwołuje. Powodem tego jest fakt, że ordo iudiciarius był zbyt sztywny i przewidywalny. Jego jasno sprecyzowane zasady pozostawały w wyraźnej sprzeczności z ideą nieskończonej Bożej łaskawości. Dlatego H. Memling ukazał Sąd Ostateczny jako ordalium. W tej „procedurze” wszystko spoczywało w rękach Stwórcy, więc łaskę zyskiwali niejednokrotnie również ci, którzy w ludzkim odczuciu na nią nie zasłużyli.