Is Left-Wing Liberalism Possible in Poland?

The liberal trend which emerged in Poland was not a doctrine deeply rooted in social awareness. Quite the opposite, its essence and meaning were alien to Polish tradition or hardly recognizable. The interpretation of the concept of freedom only in the negative sense was imposed on the public opinion by the elites. Thus, as new ideas were adopted without any reflection, the state’s function was reduced to the role of a “night watchman”, and citizens were to adapt to it. Both sides did not enter into discussion on the possible creation of the role of the state as an institution involved in the social sphere. This seems to have been the main cause of the failure of the liberals and of the values they advocated in the public space. The Polish model of liberalism was not on the path towards modernity, but – by treating values selectively – it represented the anachronistic approach to liberal ideas. Polish liberals forgot that in the second half of the 20th century, the welfare state came into being owing to the recognition of Berlin’s notion of positive freedom and his unquestioning attitude to the plurality of values. Unfortunately, these two elements did not appear (or appeared too rarely) in the liberals’ concepts, so left-wing liberalism could not develop in Poland, and its foundations in the economic sphere were taken over by political options other than liberal ones.

Liberalizm, który pojawił się w Polsce, nie był doktryną zakorzenioną w świadomości społecznej. Wręcz przeciwnie, jego istota i znaczenie były dla polskiej tradycji obce bądź mało rozpoznawalne. Interpretacja idei wolności tylko w sensie negatywnym została narzucona opinii społecznej przez elity. Tym samym bezrefleksyjność przyjmowanych idei usytuowała relację pomiędzy państwem a obywatelem – państwo miało pełnić jedynie rolę „nocnego stróża”, a obywatel miał się do niej dostosować. W przeciwnym wypadku mógłby się narazić na śmieszność bądź podejrzenie o roszczeniowość. Obie strony nie podjęły dyskusji nad możliwym kreowaniem roli państwa jako instytucji zaangażowanej w sferę socjalną. I wydaje się, że to w zasadzie była główna przyczyna przegranej liberałów i wartości przez nich głoszonych w przestrzeni publicznej. Bowiem reprezentowany w Polsce liberalizm nie zmierzał ku nowoczesności, a jedynie wybiórczo traktując wartości, sprzyjał jego anchronicznemu rozumieniu, zapominając, że w 2. połowie XX wieku państwo dobrobytu powstało dzięki uznaniu dla berlinowskiej idei wolności pozytywnej i jego bezdyskusyjnemu stanowisku względem pluralizmu wartości. Te dwa elementy niestety nie pojawiły się (albo pojawiały się zbyt rzadko) w koncepcjach liberałów, przez co nie wykształcił się w Polsce liberalizm lewicowy, a jego podstawy w sferze ekonomicznej przejęte zostały przez opcje polityczne obce liberalnym.