Metafory transakcyjne i edukacja

Artykuł prezentuje tradycyjne i współczesne rozumienie metafory pojawiającej się w wielu dziedzinach wiedzy i różnych przejawach codzienności. Metafory i ich znaczenie, nie tylko czysto językowe, są przedmiotem nieustannej refleksji i inspirującym tematem dalszych poszukiwań w obszarze wielu dziedzin nauki, takich jak: antropologia, literaturoznawstwo, filozofia, pedagogika czy psychologia wraz z psychoterapią. Metaforyczność obecna jest w psychoterapii niemal od zawsze, począwszy od pierwszych prac Zygmunta Freuda i konstytuującej się psychoanalizy. Szczególne znaczenie metaforom w procesie terapeutycznym przypisywał Milton H. Erickson. W praktyce metafory są stosowane często jako metoda oddziaływania w sytuacjach ujawniającego się oporu pacjenta. W analizie transakcyjnej, jako jednej z koncepcji psychoterapeutycznych, specyficzny język pełen jest odniesień do mowy potocznej, ale też sformułowań wywiedzionych z baśni i mitologii, jest swoistym znakiem firmowym tego kierunku. Pojawiające się tu pojęcia stwarzają wyjątkową możliwość posługiwania się metaforyką terapeutyczną. W artykule wymieniono przykładowo szereg tego rodzaju pojęć. W nie mniejszym niż w psychoterapii stopniu metafory znajdują swoje liczne zastosowania w nauczaniu i wychowaniu jako korzystne właściwości procesu poznawczego człowieka. Wśród autorów zajmujących się zarówno analizą transakcyjną, jak i poszukujących jej zastosowań w edukacji, Giles Barrow sięga do metafory wychowawcy-ogrodnika, jako kogoś, kto w sposób optymalny śledzi rozwój powierzonych jego opiece dzieci i młodzieży oraz reaguje właściwie na niesprzyjające okoliczności. Edukacyjna analiza transakcyjna powinna w przyszłości częściej i w szerszym zakresie sięgać do metaforyczności, jaką stwarza ten kierunek.

The paper presents traditional and contemporary interpretations of the metaphor, which appears in numerous scientific disciplines and different manifestations of everyday life. Metaphors and their meaning, not only linguistic, are invariably a subject of reflection and an inspiring area of research in many fields of science and academic disciplines, including anthropology, literature studies, philosophy, pedagogy, psychology, and psychotherapy. Metaphoricity has always been present in psychotherapy: from the first works of Sigmund Freud and emergent psychoanalysis to the present day. Milton H. Erickson noticed the particular relevance of metaphors in the therapeutic process. In practice, metaphors are often used as a method of interaction in situations when a client exhibits resistance. The specific language used in transactional analysis, a psychotherapeutic concept, is full of references to the colloquial speech and terminology used in fairy tales and mythology, which is a specific trademark of this concept. This specific language creates a unique opportunity to use therapeutic metaphors. The article lists a number of such notions. Additionally, metaphors can prove to be useful in teaching and education as beneficial features of the cognitive process. Among the authors interested in both transactional analysis and its applications in education, Giles Barrow uses the metaphor of an educator as a gardener—someone who follows the development of children and young people entrusted to his care and reacts to unfavorable circumstances in the best possible way. Educational transactional analysis should exploit the possibilities offered by metaphors more frequently and to a greater extent.