Artykuł poruszający problem ludzkiej starości, jako ostatniego etapu dojrzewania do eschatologii, omawia cztery kwestie: 1) definicje starości; 2) objawy oraz ramy wiekowe starości; 3) pozytywny i negatywny wymiar starości, 4) eschatologia w życiu człowieka starego.
Pierwsza kwestia – precyzyjnie definiuje pojęcie starości w różnych aspektach: w aspekcie biblijnym (podejście do starości zmieniające się wraz z rozwojem Objawienia), pastoralnym (objęcie ludzi starszych pastoralną troską Kościoła), społecznym (człowiek starzejący się może doświadczać poczucia izolacji, nasilenia problemów eschatologicznych i kryzysów psychicznych, wywołanych m.in. lękiem przed przyszłością, wycofaniem się z pracy zawodowej i ról społecznych, obniżeniem statusu społecznego, osłabieniem kontaktów zawodowych), psychologicznym (tempo i obraz starzenia się zależą od zadatków genetycznych, doświadczeń życiowych i strategii adaptacyjnych), pedagogicznym (trzy sfery wychowania: 1. do starości – kierowane do pokoleń młodszych; 2. w starości – dotyczące osób starszych; 3. przez starość − realizowane, zwykle nieintencjonalnie, przez osoby starsze w swoim otoczeniu).
„Objawy oraz ramy wiekowe starości” (kwestia druga), o starości mówi się najczęściej po osiągnięciu 60. roku życia. Charakterystycznymi objawami starości są: osłabienie biologicznych funkcji organizmu, zmiany w sprawnościach psychicznych i adaptacji społecznej, w realizacji zadań społecznych, kulturowych oraz duchowych. Ponadto, zagadnienie to w oparciu o teksty biblijne, ukazane na tle rozwoju Objawienia, przedstawia różny sposób interpretacji długości ludzkiego życia na ziemi.
„Pozytywny i negatywny wymiar starości”, jako trzecia kwestia, ukazuje: pozytywne aspekty starości (np. satysfakcja z przejścia na emeryturę po ciężkiej pracy, możliwość poświęcenia więcej czasu dla współmałżonka, dla wychowywania wnuków, dla przewartościowania wykonywanych różnych działań) oraz negatywne (np. uświadomienie sobie kresu życia, lęk przed śmiercią, utrata osób bliskich, utrata poczucia, że jest się potrzebnym, pożytecznym). Należy również podkreślić, iż wymienione doświadczenia starości, charakterystyczne wprawdzie dla poszczególnych osób w podeszłym wieku, nie są przeżywane jednakowo, gdyż w konkretnym przypadku zależą od kontekstu rodzinnego, od stosowanego systemu wartości, dojrzałości psychicznej itp.
„Eschatologia w życiu człowieka starego” (kwestia czwarta) przybliża pojęcie eschatologii w religiach pozachrześcijańskich, w Piśmie Świętym, w teologii, a przede wszystkim akcentuje proces kształtowania się eschatologii na przestrzeni dziejów i nauczania Kościoła. Sensem eschatologii jest całkowite zwrócenie się ku Chrystusowi, a nie doczesne oczekiwanie na koniec świata wraz z jego przemianą. Następuje odejście od nazwy „rzeczy ostateczne” i zostaje ona zastąpiona formułą chrystologiczną: jedyną „Ostateczną Rzeczą” całego stworzenia, obecną już teraz w Osobie Jezusa Chrystusa, a spełniającą się ostatecznie w wieczności, jest Bóg.
The article addresses the problem of old age as the final stage of maturing to eschatology and discusses four issues: 1) definitions of old age, 2) the symptoms and framework of old age, 3) the positive and negative dimensions of old age, and 4) eschatology in a senior person's life.
The first issue precisely defines the concept of old age in various aspects: the biblical aspect (one's approach to old age changing with the advance of Revelation), the pastoral (granting the Church's pastoral care to senior citizens), social (an aging person may experience a sense of isolation, the escalation of eschatological problems and mental crises, caused, among others, by fear of the future, withdrawal from work and social roles, lower social status, fewer professional contacts), psychological (the rate and image of aging depend on genetics, life experiences and adaptation strategies), pedagogical (three areas of education: 1. preparing for old age addressed to younger generations, 2. during old age, concerning older people, 3. through old age, implemented, usually unintentionally, by elderly people in their environment).
In “Symptoms and frameworks of old age,” the second issue, old age is usually described after reaching 60 years of age. The most common symptoms of old age are: weakening of the biological functions of the body and changes in mental abilities and social adaptation, especially in the implementation of social, cultural and spiritual tasks. In addition, this issue is based on Biblical texts, presented in the context of accepting Revelation and different ways of interpreting the length of human life on earth.
The “Positive and negative dimension of old age,” the third issue, shows the positive aspects of old age (e.g. satisfaction from going into retirement after hard work, the opportunity to devote more time to one's spouse, raising grandchildren, and re-evaluating various activities) and the negative (e.g. awareness of the end of one’s life, fear of death, loss of close relatives, loss of the feeling that you are needed and useful). It should also be emphasized that these mentioned old age experiences, characteristic of individual elderly people, are not equally experienced by all, because each specific case depends on the family context, the applied system of values, psychological maturity, etc.
“Eschatology in the life of a senior person,” the fourth issue, introduces the concept of eschatology in non-Christian religions, in the Holy Bible, in theology, and above all emphasizes the process of shaping eschatology throughout the Church's history and teachings. The essence of eschatology is to turn completely to Christ, and not the temporal waiting for the end of the world and its transformation. There is now a departure from the name “last things” and it is being replaced by a Christological formula: the only “Last Thing” of all creation, present now in the Person of Jesus Christ, and finally fulfilled in eternity, is God.
