Uprawnienia nadzorcze wojewody a samodzielność samorządu terytorialnego

Powstanie samorządu terytorialnego jest wynikiem procesów decentralizacyjnych państwa, które rozpoczęły się w 1990 roku. Wtedy to reaktywowano samorząd terytorialny na poziomie gmin. Struktury wojewódzkie pozostały elementami administracji rządowej, zachowując swój dotychczasowy charakter. W rezultacie pojawił się dwustopniowy sposób sprawowania władzy państwowej. Dalszą decentralizację zadań i kompetencji na rzecz samorządu terytorialnego wprowadziła reforma administracyjna z 1998 roku. W jej wyniku powstały powiaty i województwa. Ukształtował się nowy system administracji publicznej w terenie, którego podstawą był samorząd terytorialny funkcjonujący na każdym szczeblu podziału terytorialnego. Samorząd terytorialny, złożony z gmin, powiatów i województw, stanowi strukturę poziomą, w której kolejne szczeble realizują zadania na coraz większym obszarze i nie pozostają względem siebie w układzie hierarchicznej podległości. Natomiast administrację rządową ograniczono tylko do szczebla wojewódzkiego. Relacje między administracją rządową i samorządową reguluje m.in. konstytucyjna zasada pomocniczości, odrzucająca zależność hierarchiczną. Wynika to z faktu, że w obecnej strukturze państwa nie ma jednostki „niższej”, która byłaby podporządkowana jednostce „wyższej”. Takie podejście ma fundamentalne znaczenie, ponieważ nawet w obecnej chwili zdarzają się sytuacje, kiedy starosta uważa się za zwierzchnika wójta, a minister – ich obu. Podobna relacja występuje między wojewodą a jednostkami samorządowymi, wojewoda wyposażony jest jednak w uprawnienia nadrzędne i nadzorcze wobec szczebla podstawowego. Jednak nie tylko zlecone zadania i polecenia wojewody są dodatkowymi uprawnieniami, które dają mu możliwość władczej ingerencji w sprawy jednostek samorządowych. W niniejszym artykule przytoczono praktyczne przykłady, jak te uprawnienia wojewody w istotny sposób mogą ograniczać niezależność samorządu.

The creation of local government is the result of the state decentralization process that started in 1990. Then local government at the municipal level was reactivated. The provincial structures remained the elements of the state government, while maintaining their existing character. The result was as a two–step exercise of state power. Further decentralization of tasks and responsibilities for local government was introduced by the administrative reform in 1998. As a result, poviats and provinces emerged. A new government system on the basis of the system of local government functioning at every level of the territorial division was formed. Local government consisting of municipalities, poviats and provinces is a horizontal structure in which each successive level carries out tasks in a wider area, without being subordinate to one another in a hierarchical system. The central administration was limited to the provincial level. The relationship between central and local governments is regulated by the constitutional principle of subsidiarity. The subsidiarity principle rejects the hierarchical relationship. This is due to the fact that the current structure of the state is not “lower”, which would be subordinate to the “higher” unit. This approach is fundamental, because even at present time there are situations in which a district governor is considered superior to a mayor, and a minister to the two of them. A similar relationship exists between a governor and local government units. However, a province governor is equipped with overriding and supervisory powers to the local government. These powers give him the right to intervene in the affairs of local government. The essence of the issue discussed in this article is to show how these powers of a province governor significantly restrict the autonomy of local governments.