O nauczaniu przedmiotu „wielkie struktury społeczne” dawniej i obecnie: Zaproszenie do dyskusji

Analiza programów nauczania socjologii daje asumpt do refleksji nad kształtem i perspektywami rozwoju dyscypliny. Artykuł przedstawia program z „socjologii wielkich struktur społecznych”, jaki obowiązywał studentów trzeciego roku socjologii w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego w roku akademickim 1989–1990. Obecne programy z makrosocjologii dla studentów studiów licencjackich są skromniejsze zarówno pod względem przerabianego materiału, jak i ram czasowych, co w dużej mierze wynika z reformy studiów. Wszakże trzon makrosocjologii pozostaje ten sam, z naciskiem na mechanizmy powstawania i utrzymywania nierówności społecznych wewnątrzkrajowych i międzykrajowych. Czy zajęcia z tego przedmiotu powinny koncentrować się raczej na substantywnej wiedzy („kto, co kiedy ustalił”), czy raczej na narzędziach prowadzących do osiągania wiedzy („jakie są dane i co należy z nimi robić”)? Zachęcając do dyskusji na ten temat, w artykule przedstawiono argumenty za odejściem od dotychczasowej praktyki i potraktowanie ukształtowanego już kanonu uczenia „socjologii wielkich struktur społecznych” jako historycznej bazy, na której należy zbudować coś nowego – zajęcia zorientowane praktycznie.

The analysis of the teaching programs in sociology is a springboard for the examination of the discipline’s current state and development perspectives. This paper presents the syllabus of the course ‘Sociology of Social Structure – Macrosociology’ for undergraduate students of sociology at the Institute of Sociology, University of Warsaw, in academic year 1989–1990. When this syllabus is compared with current syllabi of macrosociology at selected universities in Poland it surfaces that there are fewer topics covered and fewer class-hours allocated to the course, mainly due to the general curriculum reforms in Poland. Yet, the core of this course remains the same as it used to be, with the focus on the mechanisms of raising and maintaining social inequality. The following question arises: Should the course focus on the established substantial knowledge (‘who found what and when’) or rather on the methods of creating new knowledge (‘what are the data sources and how to use them’). Inviting a discussion on this issue, the paper provides the arguments for practice-oriented course in macrosociology.