In extrema fere Livonia: Jezuickie kolegium w Tartu w korespondencji Piotra Skargi

In the relation addressed to his monastic confreres written in 1583, the Jesuit chronicler wrote that Tartu (Dorpat), where the Jesuit had recently moved to, was a city located in the most remote part of Livonia, as the territories belonging to today’s Latvia and Estonia were then called (Torpatum urbs est in extrema fere Livonia) (Kurtz 1925: 12).[1] The present article reminds us why the Jesuits arrived in these lands, which were little-known to Europeans at that time (and perhaps even today), and what Piotr Skarga wrote about them in his letters. The subject literature and archival sources available in Rome reveal that their arrival was aimed at the recatholicisation of Livonia undertaken by King Stefan Batory after his victorious wars with Russia. Regardless of the king’s obvious political goals, the Jesuits’ presence in the region was primarily linked with the evangelisation mission of the Order, whose tools included education, which, alongside direct pastoral work, was the leading form of its activity both in Livonia and elsewhere.[1]  The book contains Latin relations called litterae annuae, which were sent by the Jesuits to Rome, and their German translation. 

Jezuicki kronikarz z 1583 r. pisał w swej relacji przeznaczonej dla współbraci zakonnych, że Tartu (Dorpat), gdzie od niedawna Jezuici zamieszkiwali, jest miastem położonym w najbardziej oddalonej części Liwonii, czyli Inflant, jak wówczas określano tereny dzisiejszej Łotwy i Estonii (Torpatum urbs est in extrema fere Livonia) (Kurtz 1925: 12)[1]. Niniejszy artykuł ukazuje przyczyny, dla których jezuici znaleźli się w tych niezbyt dobrze znanych ówczesnym (a może także współczesnym) Europejczykom stronach oraz to, co na ten temat pisał w swoich listach Piotr Skarga. Istniejąca literatura przedmiotu oraz dostępne w Rzymie źródła archiwalne dowodzą, że główną przyczyną ich przybycia na te tereny była akcja rekatolicyzacji Inflant podjęta przez króla Stefana Batorego po zwycięskich wojnach z Rosją. Niezależnie od oczywistych celów politycznych władcy, dla jezuitów główną racją obecności w regionie była misja ewangelizacyjna zakonu, a jednym z jej narzędzi było szkolnictwo, które obok bezpośredniego duszpasterstwa stanowiło wiodącą formę ich działalności tak w Inflantach, jak i gdzie indziej.[1]  Książka zawiera łaciński tekst relacji zwanych litterae annuae, przesyłanych przez jezuitów do Rzymu, oraz ich niemieckie tłumaczenie.