Słowotwórstwo w nauczaniu języka polskiego jako obcego – ograniczenia i możliwości

Artykuł jest poświęcony miejscu i roli derywacji w kształceniu polonistycznym cudzoziemców. Autor omawia ograniczenia i możliwości związane z uwzględnianiem zagadnień słowotwórczych w nauczaniu języka polskiego jako obcego (jpjo). Jak wynika z ustaleń badaczy, głównym czynnikiem utrudniającym dekodowanie znaczeń i tworzenie wyrazów pochodnych przez obcokrajowców jest niegramatyczność derywacji (ograniczona kategorialność oraz nieregularność formalna i semantyczna), co wyraźnie odróżnia słowotwórstwo od fleksji i sytuuje je między gramatyką a słownikiem. Na ogół twierdzi się, że derywaty przyswajane są jako gotowe jednostki leksykalne. Autor, za Adamem Heinzem, przypomina jednak, że gramatyczność jest cechą stopniowalną i stara się przekonać, że granica między fleksją a derywacją nie jest ostra. Przybliżenie uczącym się funkcji szczególnie produktywnych formantów oraz ukazanie zasad tworzenia formacji należących do kategorii słowotwórczych odznaczających się większą niż inne regularnością, a przy tym częstych w codziennej komunikacji przyczynia się do polepszenia umiejętności w zakresie recepcji i produkcji tekstu, zmniejszając wysiłek wkładany w naukę języka.

The article is devoted to the role and place of derivation in the teaching of Polish Language and Culture to foreigners. The author discusses the opportunities and limitations related to the inclusion of word formation issues in the teaching of Polish as a foreign language. Research has frequently indicated that the main factor hindering the decoding of meanings and word formations by foreigners is the ungrammaticality of the derivations (limited categoriality, and formal and semantic irregularity), which distinctively differentiates word formations from inflection, and locates it between grammar and vocabulary. It is generally believed that derivatives are acquired as lexical units. Following from Adam Heinz, the author claims that grammaticality is a gradable feature and proves that the difference between them is fluid. Raising students’ awareness of the particularly productive functions of affixes, and showing the rules of their use within word formation categories (which are more regular and frequent in everyday communication), contributes to the improvement of text reception and production skills, which in general facilitate language learning.