Ekumeniczna misja Williama Palmera do Rosji w świetle jego Uwag po odwiedzeniu Cerkwi rosyjskiej w latach 1840–1841

William Palmer, traktarianin, absolwent Uniwersytetu Oksfordzkiego, teolog i liturgista, poświęcił życie idei pojednania Kościoła anglikańskiego z Kościołem prawosławnym. W myśl opisanej przez niego „teorii gałęzi” Kościół katolicki, anglikański i prawosławny – jak gałęzie jednego drzewa – są głęboko ze sobą zjednoczone, nie tylko historycznie przez ten sam korzeń, ale i dogmatycznie przez tę samą istotę kultu. Po uzyskaniu listów polecających od angielskich dostojników kościelnych i świeckich Sir Palmer udał się z samozwańczą misją ekumeniczną do Rosji. Samozwańczą – gdyż choć miał poparcie wielu, to jednak propagowanie idei, by odnowić więzi z Cerkwią było próbą urzeczywistnienia jego własnego marzenia życia. Uwagi po odwiedzeniu Cerkwi rosyjskiej w latach 1840–1841 są owocem jego doświadczeń, rozczarowań i zachwytów podczas tego przedsięwzięcia. Choć jego nadzieje na interkomunię i zjednoczenie szybko okazały się nie mieć szans na realizację, podczas pobytu w Rosji poznał dogłębnie zwyczaje i codzienne życie tamtejszych wiernych i kapłanów, co zostało uwiecznione na kartach jego notatnika. Artykuł ten jest próbą przybliżenia czytelnikowi tego zupełnie nieznanego w Polsce dzieła, które zredagował i wydał po śmierci Palmera sam kardynał John Newman, nie chcąc, by poświęcenie tak wyjątkowego teologa poszło w zapomnienie.

William Palmer, a tractarian, a graduate of Oxford University, a theologian and liturgist devoted his life to the reconciliation of the Anglican Church with the Orthodox Church. According to the branches theory which he postulates, the Catholic, Anglican and Orthodox Churches – like the branches of one tree – are deeply united, not only historically – by the same root, but also dogmatically by the same essence of worship. Sir Palmer, after receiving letters of recommendation from the bishops of the Church of England and secular dignitaries, went on a self-proclaimed ecumenical mission to Russia. Notes of a Visit to the Russian Church in the Years 1840–1841 are the fruit of his adventures, disappointments and admirations he had experienced during his quest. Although his hopes for intercommunion and unification quickly proved to have no chance of fulfillment, during his stay he thoroughly learnt the customs and the routine of a daily life of the faithful and priests in Russia,  which was immortalized on the pages of his notebook. This article is an attempt to familiarize the reader with this outstanding work – completely unknown in Poland, which was edited after Palmer’s death by cardinal John Newman, who wanted to prevent the dedication of such an exceptional theologian from being forgotten.