Mieszkam tutaj i żyję, ale w szkole mnie o tym nie uczyli. O problemach edukacji lokalnej i regionalnej w województwie podkarpackim

In the paper the problem of improper functioning is undertaken of local and regional education in the Subcarpathian Voivodeship. The issue emerges from interviews conducted with museum staff members, culture animators, and residents of some municipalities during three research projects in years 2015–2022. The starting point for the discussion is the assumption that local cultural heritage is a valuable resource that, if properly used, can foster local development, while omitting it in educational practices weakens the potential of local communities. On the basis on the analysis of in-depth interviews and focus groups, the factors underlying the weakness of local and regional education in the voivodeship are distinguished: historical (complicated past) and contemporary, which include neglecting the education system, permanent underfunding of cultural institutions, but also difficulties related to intergenerational transfer and negative demographic trends. I present regional education as an element that potentially strengthens the integration of local communities and economic development: knowledge about the past improves the processing of heritage into resources used in the arena of territorial marketing. I also attempt to demonstrate that the fragmented past of the voivodeship, which as a result of an administrative decision has merged historically different areas and traditions, can be a potential that, by combining regional and multicultural education, can be a value used in sustainable development processes.

W artykule podejmuję problem niewłaściwego funkcjonowania edukacji lokalnej i regionalnej w województwie podkarpackim. Kwestia ta pojawia się w wywiadach przeprowadzonych z muzealnikami, animatorami kultury oraz mieszkańcami niektórych gmin w trakcie trzech projektów badawczych z lat 2015–2022. Punktem wyjścia do dyskusji jest założenie, że lokalne dziedzictwo kulturowe stanowi wartościowy zasób, który odpowiednio wykorzystany może sprzyjać rozwojowi lokalnemu, zaś pomijanie go w praktykach edukacyjnych osłabia potencjał wspólnot lokalnych. Na podstawie analizy przeprowadzonych wywiadów pogłębionych i grup fokusowych wyodrębniam czynniki stojące u podstaw słabości edukacji lokalnej i regionalnej w województwie: historyczne (skomplikowana przeszłość) oraz współczesne, do których można zaliczyć zaniedbania systemu edukacji, permanentne niedofinansowanie instytucji kultury, ale również trudności związane z przekazem międzypokoleniowym i negatywne trendy demograficzne. Edukację lokalną i regionalną przedstawiam jako element potencjalnie wzmacniający integrację społeczności lokalnych oraz rozwój gospodarczy – wiedza o przeszłości usprawnia przetwarzanie dziedzictwa w zasoby wykorzystywane na arenie marketingu terytorialnego. Podejmuję również próbę wykazania, że sfragmentaryzowana przeszłość województwa, które w wyniku decyzji administracyjnej połączyło historycznie różne obszary i tradycje, może stanowić potencjał, który poprzez sprzężenie edukacji regionalnej i wielokulturowej może być walorem wykorzystywanym w procesach zrównoważonego rozwoju.