Badania onomastyczne a nowa humanistyka

Artykuł dotyczy możliwości poszerzenia zakresu badań z zakresu onomastyki o założenia nowej humanistyki, które stanowią: przeciwstawienie się specjalizacji ograniczonej do jednej ściśle wyodrębnionej dyscypliny lub subdyscypliny naukowej; interdyscyplinarność i transdyscyplinarność badań naukowych, holistyczność ujęć, co umożliwia nowe spojrzenie na zjawiska związane z kulturą, historią, literaturą czy sztuką; oparcie na nowoczesnym instrumentarium badawczym, takim jak analiza big data, sztuczna inteligencja czy programowanie komputerowe; zastosowanie nauki w praktyce, dążność do wykorzystania odkryć i wniosków w celu rozwiązywania realnych problemów społecznych i kulturowych. Koncepcję wskazania aliansów onomastyki i nowej humanistyki oparto na propozycji Ryszarda Nycza, który w obrębie nowej humanistyki wyróżnia: humanistykę cyfrową, humanistykę zaangażowaną, humanistykę kognitywną, posthumanistykę i humanistykę artystyczną. W każdej z tych domena nowej humanistyki wskazano możliwości prowadzenia badań nad nazwami własnymi. Przeprowadzone obserwacje prowadzą do konkluzji: 1. wnioski wynikające z badań nad nazwami własnymi są nie tylko ważne dla nauki jako konstruktu abstrakcyjnego, ale także dla praktyki, 2. onomastyka powinna być traktowana przede wszystkim jako subdyscyplina lingwistyki i szerzej – humanistyki, stanowiąca źródło wiedzy o kulturze, 3. oprócz opisu i interpretacji zjawisk odnoszących się do samego języka i komunikacji, onomastyka powinna dążyć do formułowania wniosków diagnostycznych i perspektywicznych, naświetlających aktualne problemy człowieka i świata, a także uwrażliwiających na nie, 4. koniecznym założeniem jest pielęgnowanie i pogłębianie otwarcia metodologicznego onomastyki na inne subdyscypliny, dyscypliny i dziedziny nauki, jej zorientowanie na postawione pytanie a nie na narzędzia, które miałyby zostać użyte do udzielenia odpowiedzi, 5. refleksja onomastyczna w obrębie poszczególnych domen nowej humanistyki potwierdza czasami ich krzyżowanie się, a tym samym komplementarność i szansę na ujęcie holistyczne danego problemu.

The article discusses the possibilities of expanding the scope of onomastics research through the establishment of a new humanities framework. This framework involves opposing the scientific specialization limited to a single distinct discipline or sub-discipline; interdisciplinary and transdisciplinary scientific research; holistic approaches that enable a new perspective on phenomena related to culture, history, literature, and art; reliance on modern research tools such as big data analysis, artificial intelligence, and computer programming; and the application of science in practice, aiming to use discoveries and conclusions to solve real social and cultural problems. The concept of aligning onomastics with the new humanities is based on Ryszard Nycz's proposal, which distinguishes digital humanities, engaged humanities, cognitive humanities, posthumanities, and artistic humanities within the new humanities. In each of these domains, possibilities for researching proper names are identified. The observations lead to the conclusion that: 1. Conclusions from research on proper names are not only important for science as an abstract construct but also for practice. 2. Onomastics should be treated primarily as a sub-discipline of linguistics and more broadly as part of the humanities, providing knowledge about culture. 3. In addition to describing and interpreting language and communication-related phenomena, onomastics should strive to formulate diagnostic and prospective conclusions highlighting current human and world issues, as well as raising awareness about them”. 4. It is essential to nurture and deepen the methodological openness of onomastics to other sub-disciplines, disciplines, and fields of science, focusing on the question rather than the tools to be used to provide answers. 5. Onomastic reflection within the various domains of the new humanities sometimes confirms their intersection, thus highlighting complementarity and the opportunity for a holistic approach to a given problem.