The use of scanning electron microscopy in the study of the components of Zn-Pb slags on the example of slags from the dump in Bykowina (Ruda Śląska)

Scanning electron microscopy (SEM) enables the obtaining of high-resolution images of sample surfaces by recording secondary electrons (SE) or backscattered electrons (BSE) characterized by depth of field and high resolution. Observations using scanning electron microscopy are widely used in many fields of science. The authors show that scanning electron microscopy is also one of the key technique used in the study of the metallurgical slags components. The research was performed for three types of slag following the production of Zn and Pb collected from an old dump in Ruda Śląska – Bykowina. The slag components were identified, morphology and chemical composition of the crystalline phases were characterized and the chemical composition of glaze was determined. Based on observations using secondary electrons, two areas with diverse morphology were identified in slag resulting from the production of cast iron: fragments with coarse structure and visible crystallites of phase components, and a vitrified material with a smooth, non-fractured surface and numerous regular- and round-shaped pores. It was found that in the surroundings of the dominant glaze (rich mainly in Si, Ca and Al) in all types of slags, well-developed crystals of phase components can be distinguished: in slag no. 1, these are Fe-Mg silicates; in slag no. 2, they are aluminosilicates of Ti and K; in slag no. 3, the presence of fine needle-shaped crystals containing Al and Si was found, which indicates the presence of mullite. During the storage in the dumping ground, numerous secondary minerals crystallize in the pores of the slag. Pores are the remains of the degassing of the slag melt during its cooling – hematite and barite were identified among them.

Skaningowa mikroskopia elektronowa (SEM) pozwala uzyskać wysokorozdzielcze obrazy powierzchni próbek za pomocą rejestracji elektronów wtórnych (SE) lub elektronów wstecznie rozproszonych (BSE), charakteryzujące się głębią ostrości oraz wysoką rozdzielczością. Obserwacje przy wykorzystaniu skaningowej mikroskopii elektronowej znajdują szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach nauki, autorzy pokazali, że skaningowa mikroskopia elektronowa to także jedna z kluczowych technik wykorzystywana w badaniach składników budujących żużle hutnicze. Badania przeprowadzono dla trzech rodzajów żużli po produkcji Zn i Pb pobranych ze starego zwałowiska w Rudzie Śląskiej – Bykowinie. Dokonano identyfikacji składników budujących żużle, scharakteryzowano morfologię faz krystalicznych, oznaczono ich skład chemiczny, jak również skład chemiczny szkliwa. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji w żużlach wyróżniono dwa obszary o zróżnicowanej morfologii; obok fragmentów o chropowatej strukturze z widocznymi zarysami krystalitów składników fazowych, wyróżniono zeszklony materiał o gładniej, niespękanej powierzchni, w obrębie którego występują liczne pory o regularnych, okrągłych kształtach. Stwierdzono, że w otoczeniu dominującego szkliwa (bogatego przede wszystkim w Si, Ca i Al), we wszystkich rodzajach żużli można wyróżnić dobrze wykształcone kryształy składników fazowych: w żużlu nr 1 są to krzemiany Fe-Mg, w żużlu nr 2 – glinokrzemiany Ti i K, natomiast w żużlu nr 3 stwierdzono obecność drobnych kryształów o pokroju igiełkowym zawierających Al i Si, co wskazuje na obecność mullitu. Podczas składowania na zwałowisku, w porach żużli, stanowiących pozostałość po odgazowania stopu żużlowego w trakcie jego chłodzenia, licznie krystalizują minerały wtórne – zidentyfikowano wśród nich hematyt oraz baryt.