Słuchać, uczestniczyć, nie oceniać. Z perspektywy uczestniczki romsko-gadziowskiego zespołu badawczego

Artykuł odnosi się do serii projektów dotyczących romskich profesji, zrealizowanych zarówno w celach badawczych, jak i aktywistycznych przez krakowską Fundację Dobra Wola. Autorka opisuje swoją drogę do podjęcia tematyki romskiej i związane z tym problemy, odwołując się do metody autoetnografii i antropologii zaangażowanej. Bardzo istotne w takich badaniach są trzy aspekty: umiejętne wychodzenie poza hierarchię władzy w relacji badacz-badany, zachowanie odpowiednich standardów etycznych oraz świadomość społecznej odpowiedzialności przy przyjmowaniu perspektywy aktywistycznej. Na ile udało się to osiągnąć podczas działań realizowanych przez zespół projektowy? Jakie były ich mocne strony, a co się nie udało i gdzie popełniono błędy? Jak organizować zespół badawczy i prowadzić działania, by uniknąć przedmiotowego potraktowania badanych osób? Na te i podobne pytania nie ma prostych odpowiedzi, ale warto im się przyjrzeć, żeby pobudzić refleksję zarówno badaczy i badaczek, jak i aktywistów i aktywistek działających w środowisku romskim, a także innych grup etnicznych lub mniejszościowych w Polsce.

The article refers to a series of projects on Roma professions carried out for both research and activist purposes by the Krakow-based Dobra Wola Foundation. The author describes her way to take up the Roma topic and the problems involved, referring to the method of autoethnography and engaged anthropology. Three aspects are very important in such research: the ability to go beyond the hierarchy of power in the researcher-respondent relationship, the maintenance of appropriate ethical standards and the awareness of social responsibility when adopting an activist perspective. To what extent was this achieved during the activities carried out by the project team? What were their strengths and what went wrong and where were mistakes made? How do the research team organise and carry out the activities to avoid subjecting the people being researched? There are no simple answers to these and similar questions, but they are worth looking at in order to stimulate reflection by both male and female researchers and activists working in the Roma community, as well as other ethnic or minority groups in Poland.