„Rewolucja neolityczna” na Mazowszu. Początki nowoczesnej gospodarki

W połowie 5 tys. p.n.e. doszło do wielkiego – neolitycznego przełomu w życiu społeczności zamieszkujących obecne ziemie polskie. Spowodowały go grupy emigrujące z południa – tzw. kultur z cyklu wstęgowego i lendzielsko-polgarskiego. W gospodarce pojawia się stabilne osadnictwo, uprawa roli, hodowla udomowionych zwierząt, umiejętność tkania materiałów, garncarstwo. Pierwszą rodzimą kulturą rolniczą na Mazowszu była kultura pucharów lejkowatych, datowana na drugą połowę 4 i pierwsza połowę 3 tys. p.n.e. Wiązała się z nią idea megalityczna w obrządku pogrzebowym. Grobowiec o konstrukcji składającej się z bruków i obstaw kamiennych odkryto w Rybnie koło Sochaczewa. W 3 tys. p.n.e. egzystowała na Mazowszu i Podlasiu ludność kultury ceramiki grzebykowo-dołkowej o tradycyjnej gospodarce naturalnej, w której dostrzegalne są elementy neolityczne, głównie ceramika, niektóre narzędzia. W drugiej połowie tego tysiąclecia pojawiły się na ziemiach polskich koczownicze plemiona tzw. kultury amfor kulistych, zajmujące się głównie hodowlą zwierząt, często zmieniające miejsca pobytu, po których pozostały groby skrzynkowe zbudowane z kamieni z bardzo bogatym wyposażeniem zmarłych w naczynia, narzędzia, ozdoby i szczątki zwierzęce. Inną koczowniczą kulturą zarejestrowaną na Mazowszu była kultura ceramiki sznurowej, datowana na drugą połowę 3 i początki 2 tys. p.n.e. Pozostały po niej głównie cmentarzyska, wśród których dominują kurhany. Podstawą bytu ludności tej kultury była również hodowla zwierząt. Zamieszkiwano obozowiska, bardzo rzadko większe osady. Przyjmuje się, że wojownicze gromady pasterzy kultury ceramiki sznurowej doprowadziły do zagłady miejscowych, starszych populacji, a ich tradycje przetrwały do wczesnej epoki brązu. Neolityzacja Mazowsza stanowiła jeden z elementów podstawowych przemian w egzystencji i rozwoju ówczesnych społeczności i tym samym bardzo znaczący etap w rozwoju cywilizacyjnym naszych ziem.

In the middle of the 5 millennium B.C. the great – Neolithic turn in life of communities inhabiting the present Polish territories took place. It was caused by groups emigrating from the south – of the so-called Linear Band and Lengyel- Polgár culture cycle. Economy was marked by emerging of stable settlement, farming, husbandry of domestic animals, competence in weaving textiles, making of pottery. The first indigenous farming culture in Masovia was the Funnel Beaker culture dating in the second half of the 4th and first half of the 3rd millennium B.C. It was associated with the megalith idea in burial rites. A tomb constructed of paving-stones and stone settings was discovered in Rybno close by Sochaczew. In the 3rd millennium B.C. in Masovia and Podlasie were present communities of Pitted Ware culture of traditional natural economy in which some Neolithic elements may be noticed, for the most part ceramics and some tools. In the second half of the same millennium on the territory of Poland appeared nomadic tribes of the so-called Globular Amphora culture with economy based on raising a variety of livestock, often changing dwelling-places, known from its burials in cists constructed of stone, accompanied by a variety of very rich grave offerings including vessels, tools, ornamentation and animal parts. Another nomadic culture noticed in Masovia was the Corded Ware culture dating to the second half of the 3rd and the beginning of the 2nd millennium B.C. It left mainly cemeteries with earth tumuli dominating among them. Population followed the same economical pattern of keeping livestock, inhabiting temporary camps, very rare bigger settlements. It is assumed that the warlike shepherds’ groups led to annihilation of local, older populations, and their traditions survived until the Early Bronze Age. Neolithization of Masovia constitutes one of the elements of essential transformations taking place in the existence and development of contemporary communities and thus a significant stage in the development of civilization on our territories.